Tham gia cộng đồng và một vài quan niệm sai lầm

Tôi hoạt động tại khá nhiều diễn đàn do đó, với những gì một thành viên có thể quan sát, tôi nhận thấy có một vài quan niệm và ứng xử sai lầm phổ biến của những người tham gia mạng xã hội mà hệ quả cuối cùng là chính những người ấy chịu thiệt thòi.

Những quan niệm sai lầm ấy là gì, xin được lạm bàn.


1. Quy tắc 05 phút: Tiết kiệm 05 phút, bỏ ra 05 ngày
Đó là lời tôi từng nói với một bạn kiện cáo liên quan đến chơi trò chơi có thưởng tư nhân, quy định của trò chơi đã nêu rõ nhưng bạn này không đọc, tham gia sai nên bị loại không tính, đến khi tưởng mình trúng thưởng thì mất 05 ngày kiện cáo cho đến khi tôi vào giải quyết, tôi đọc lại Quy định của trò chơi mất 03 phút, thêm 02 phút đối chiếu với bài tham gia của bạn ấy và giải thích rằng bạn ấy đã vi phạm quy định. Nếu bạn ấy chịu khó ngồi đọc lại quy định thì chỉ mất 05 phút để biết nên thỏa thuận với người tổ chức thế nào, thay vì bỏ ra 05 ngày kiện cáo.

Điều đó cũng xảy ra với những thành viên bị ăn cắp đồ! Tôi dám chắc không một game nào có các bài viết hướng dẫn và các dịch vụ bảo vệ dày đặc như tại GamethuVN, riêng cá nhân tôi đã viết khoảng 10 bài về vấn đề này, tôi biết nhiều thành viên lười đọc nên đã cố gắng viết ngắn nhất có thể, đảm bảo vừa đọc vừa suy ngẫm chỉ trong 05 phút.

Nhưng vì tiết kiệm 05 phút, nhìn chữ không muốn đọc mà trung bình các vụ tố cáo ăn cắp đồ thường diễn ra trong 05 ngày!

Đối với những diễn đàn giải trí, theo tôi có đến 90% số bài viết mà ta luôn có thể đọc và hiểu trong thời gian tối đa 05 phút. Để có một bài viết truyền tải kiến thức cho bạn trong 05 phút, người viết có thể phải bỏ ra 50 phút soạn thảo cùng 05 năm kinh nghiệm, đừng bao giờ tiết kiệm 05 phút để bỏ qua cơ hội tiếp thu những kiến thức bổ ích cho mình!


2. Hỏi thay vì tìm kiếm
Đa phần chúng ta đều rất thích hỏi, cái gì không hiểu thì lập topic để hỏi, nếu có yahoo của admin, mod thì sẽ pm để hỏi. Cảm giác đặt câu hỏi cho một ai đó và chờ sự trả lời thì rất nhàn nhã, dường như câu trả lời sẽ có rất nhanh, hơn là tự tìm hiểu... quan niệm này sai hoàn toàn!

Khi hỏi, bạn thụ động, biến mình trở thành phụ thuộc và câu trả lời bạn cần, nhanh hay chậm, đủ hay không đều do phía người được hỏi quyết định. Người được hỏi chưa chắc đang online trên mạng hoặc có online cũng chưa chắc ngồi tại máy tính, chỉ riêng việc lập topic để hỏi cho rõ ràng đã tốn một khoản thời gian của bạn, tiếp theo là thời gian chờ đợi mà không biết khi nào mới nhận được câu trả lời.

Nếu nhận được câu trả lời nhưng chưa hoàn toàn thì bạn phải hỏi tiếp và quá trình chờ đợi lặp lại, nếu câu trả lời đúng hoàn toàn thì bạn đã đạt kết quả, đó là: câu trả lời + sự trì trệ trong tính chủ động. Bạn không học thêm được điều gì mới ngoài việc có câu trả lời cho chính xác vấn đề bạn hỏi!

Một kết quả khác là người được hỏi sẽ chán nản và mệt mỏi nếu họ đã trả lời quá nhiều lần câu hỏi của bạn mà những người lập topic trước bạn đã nêu ra, nếu bạn đọc những topic đó trước (hoặc topic tổng hợp giải đáp) thì bạn đã tiết kiệm: thời gian của mình, thời gian của người, giảm bớt topic rác giúp những người khác tham gia box được nhanh hơn, câu hỏi mới của họ được giải đáp nhanh hơn.

Trong số các câu hỏi, đáng giận nhất là những câu hỏi được nêu ra trong khi câu trả lời đã có từ trước đó. Trong một chủ đề hướng dẫn chẳng hạn, người viết đã hướng dẫn các vấn đề A, B, C và rất đầy đủ, nhưng sau đó vẫn có người hỏi làm A thế nào, B ra sao? Trả lời kiểu gì? Copy lại bài viết- cái bài mà họ vì không thèm đọc nên mới đăng câu hỏi này sao? Trong trường hợp này, tôi nói: Vui lòng đọc lại!

Khi tìm kiếm, bạn chủ động, bạn quyết định mình phải làm gì và biết rõ đâu là điều mình cần, câu trả lời nhanh hay chậm, đủ hay không đều phụ thuộc vào kĩ năng tìm kiếm của bạn, tuy nhiên, mới đầu bạn có thể mất 10 phút tìm hiểu một vấn đề, khi đã thành thạo thì những vấn đề tương tự chỉ còn tốn 1-2 phút, tương đương thời gian lập topic ở diễn đàn.

Nếu tìm được câu trả lời nhưng chưa hoàn toàn, bạn tiếp tục tìm kiếm nhưng đã có thêm dữ kiện- tức kinh nghiệm và kiến thức liên quan đến vấn đề tìm kiếm, khi tìm được câu trả lời chính xác điều bạn cần, bạn đã nhận được: câu trả lời + tăng kĩ năng tổng hợp, tìm kiếm và tư duy + tăng sự tự tin, chủ động vào bản thân.

Do đó, ngoại trừ một số khía cạnh cần trao đổi trực tiếp hoặc trường hợp khẩn cấp thì: Tìm kiếm luôn có kết quả nhanh hơn là hỏi và câu trả lời nhận được luôn nhiều hơn cái bạn mong muốn.

Tôi có kinh nghiệm thế này, nếu cần câu trả lời khẩn cấp, tôi sẽ "gọi điện thoại cho người thân", nếu tôi dự kiến lập topic để hỏi mà câu trả lời sẽ nhận được từ 05 phút trở lên, tôi tự tìm kiếm cho nhanh (nếu vấn đề của tôi đã có người hỏi rồi thì tôi vừa tự giúp mình lại vừa giúp đỡ Ban quản trị, lợi cả đôi đường), không tìm được thì mới lập topic để hỏi.

Tìm kiếm bao gồm những gì?

• Tìm kiếm trong tư duy: suy nghĩ, lập luận để cho ra kết quả
• Tìm kiếm trên mạng với các từ khóa liên quan
• Đọc chủ đề hướng dẫn của box nơi bạn định gửi chủ đề nêu câu hỏi
• Đọc toàn bộ bài viết trong chủ đề bạn định gửi bài viết nêu câu hỏi

Đối với những người thân quen, tôi càng ít khi trả lời trực tiếp, tôi thường bảo họ tự tìm kiếm hoặc cho một gợi ý, một từ khóa, đưa cho một đường dẫn nào đó... chính vì muốn tốt cho họ về lâu dài nên tôi không sợ bị mang tiếng "không nhiệt tình".


3. Gửi chủ đề, bài viết thiếu cân nhắc
Nếu gửi chủ đề, bài viết mà không đọc trước những chú ý của chuyên mục (box), chủ đề, bài viết của bạn có thể vi phạm Nội quy nghiêm trọng hoặc nhẹ hơn là gây phiền hà đến những người khác. Điển hình như trường hợp gửi bài sai box.

Đối với tôi, đáng giận nhất là những người biết rõ luật nhưng vẫn cố tình gửi bài sai box, lại còn viết nội dung kiểu như "nhờ mod 1 tiếng", "nhờ mod chút"... nghĩa là để topic nhờ ở đây một chút, đừng move hoặc xóa vội. Họ biết luật, nhưng họ làm thế và nếu move hoặc xóa ngay thì họ sẽ kêu rằng mod không tôn trọng họ, lý lẽ này có đúng không?

Lấy ví dụ tại diễn đàn GamethuVN, các box chính của Game là nơi trao đổi, thảo luận, tiếp thu nhằm xây dựng game tốt hơn, đây là box các admin tham gia nhiều nhất, các thành viên cũng tham gia nhiều nhất vì mỗi quan điểm, ý tưởng đều có thể ảnh hưởng trực và gián tiếp đến quyền lợi của họ. Thời gian của các admin phải phân chia cho nhiều việc nên các box này phải tuyệt đối gọn gàng, tiêu đề và nội dung chỉn chu, nghiêm túc... qua đó các admin tiếp thu và giao lưu với thành viên được nhanh hơn, chất lượng hơn, có nhiều thời gian để phục vụ nhiều người hơn. Các thành viên khác, khi thảo luận sẽ có nội dung chất lượng hơn, khi đọc bài sẽ đảm bảo không bỏ xót những thông tin quan trọng.

Nhưng ngược lại thì sao, nếu box lộn xộn, nếu ai cũng "nhờ một chút", cho một người "nhờ" thì giải thích với những người khác cũng muốn "nhờ" như thế nào? Nếu mod cả nể, tự cho mình đã giỏi quản lý và "để anh em thoải mái" thì đâu là giới hạn, điều gì phân biệt "giới hạn" của một người và 1000 người trong một diễn đàn lớn vài chục đến vài trăm ngàn thành viên? Và như thế là cản trở sự giao lưu của admin với thành viên (cần nhắc lại là thời gian của admin không nhiều), admin hỗ trợ được ít thành viên hơn, nguy cơ bỏ sót cao, các thành viên thảo luận ít nghiêm túc hơn, dễ bỏ lỡ các thông tin quan trọng hơn.

Về bài trả lời, có những chủ đề thảo luận khá dài, đôi khi để gửi một bài viết chỉ vài chục chữ trong chủ đề ấy, tôi không tiết kiệm thời gian, ngồi đọc hàng chục trang từ bài đầu tiên đến bài cuối cùng, khi đó, ý kiến tôi đưa ra mới thực sự khách quan, công bằng và chính xác; hoặc có thể, sau đó tôi không cần gửi bài nữa vì nhận ra đã có người phản ánh giống mình. Nhưng một số bạn nhiều thời gian hơn tôi, họ chat chit, spam cả ngày nhưng rất tiết kiệm thời gian để thảo luận nghiêm túc, họ có thể đột nhiên vào trang cuối cùng để phán xét về một bài viết mà họ tình cờ bắt gặp, không cần biết cuộc thảo luận đã, đang và sẽ đi đến đâu.

Do đó, gửi chủ đề và bài viết sao cho đúng không những tiết kiệm thời gian và công sức của bạn mà còn có lợi cho những người khác, như vậy là bạn biết tôn trọng những thành viên khác mà trước hết là tôn trọng chính bản thân mình. Hãy giữ lời nói của bạn như vàng ngọc và sử dụng một cách có ý nghĩa, đừng coi lời nói như một túi rác, muốn vứt ở đâu cũng được!


4. Đọc các Điều khoản, quy định trước khi khiếu nại
Các điều khoản, quy định về dịch vụ, hoạt động của người dùng tại các mạng xã hội hợp pháp về cốt lõi là giống nhau, tuy nhiên trong từng hoàn cảnh cụ thể lại có quy định khác, do đó để đảm bảo quyền lợi của bạn, hãy quan tâm đến chúng!

Do biết cách tham gia sao cho hợp pháp, tôi thường ít khi đọc các quy định của những diễn đàn mình tham gia, nghiễm nhiên những bài viết của tôi luôn hợp pháp. Nhưng vẫn có trường hợp tôi bị cho thẻ hoặc bị xóa bài, khi ấy tôi nên làm gì? Chửi bới mod, tức hồng hộc và post bài thắc mắc?

Nhưng lấy cái gì ra để thắc mắc, lấy cái gì để đối chất, làm cơ sở phân định đúng sai? Đương nhiên là điều khoản, quy định!

Tôi phải bình tĩnh tìm đọc lại những điều khoản và quy định có liên quan đến hoạt động của mình để biết rằng mình đã vô tình vi phạm, mình cần rút kinh nghiệm ở những bài viết sau. Nếu không có một điều khoản, quy định nào cho thấy bài viết của tôi sai, khi đó tôi mới khiếu nại để mod xem xét lại, trong bài viết khiếu nại có trích dẫn rõ ràng những điều khoản, quy định liên quan (cơ sở pháp lý).


5. Lạm dụng mối quan hệ
Tôi quan sát ở một số diễn đàn, thấy tình trạng lạm dụng mối quan hệ thường biểu hiện như sau:
Ví dụ 01: Tôi làm dịch vụ trung gian giao dịch, yêu cầu là hai bên lập topic với nội dung như đã hướng dẫn, sau đó nhắn tin qua diễn đàn cho tôi. Nhưng một số người có add nick yahoo của tôi vẫn pm qua yahoo để hỏi là giờ em giao dịch cái này, cái kia, lập topic à? Không lập topic thì còn thế nào mà phải hỏi? Lập topic xong thì không nhắn tin diễn đàn mà gửi link qua yahoo, như vậy là nguy hiểm! Bởi không phải khi nào tôi cũng rảnh để vào diễn đàn ngay, trước khi vào được mà cần đi đâu đó, đăng nhập lại, mạng dis... thì phải ngồi lục lại đống tin nhắn ở yahoo rất mất thời gian (nhiều khi quên khuấy, không tìm lại), trong khi đó nếu tin nhắn ở diễn đàn, tôi phải nhớ và chỉ mất 01 phút để tìm lại.

Hướng dẫn có rồi, người quen biết hay không quen thì quy trình làm việc vẫn như nhau, giao dịch thì phải có giấy trắng mực đen, phải tôn trọng người giao dịch với mình. Quen biết mà pm để hỏi linh tinh, trong khi hướng dẫn đã rõ mười mươi thì tốn thời gian của cả hai bên, mà cuối cùng thì người "quen biết" vẫn phải làm theo các quy trình y hệt như người không quen biết. Cái thiệt thòi của việc không biết tính toán ở chỗ đó!

Suy rộng ra, mọi hướng dẫn của Ban quản trị đều đã tính toán tối ưu, nhanh nhất, tiện lợi nhất cho mọi thành viên và vì thế mà những hướng dẫn ấy là bình đẳng, ai cũng được phục vụ và với tốc độ nhanh nhất- như nhau. Việc muốn thực hiện sơ xài, bỏ qua các bước cần thiết có thể dẫn đến hậu quả gây ảnh hưởng đến uy tín của BQT và quyền lợi các bên liên quan. Một số người không hiểu điều này, họ đòi hỏi thành viên BQT phải làm những việc trái quy định để phục vụ lợi ích của mình, họ vốn không quan tâm lợi ích và uy tín của thành viên BQT nhưng khi thành viên BQT không làm theo thì họ cho rằng thành viên BQT thờ ơ, không nhiệt tình.v.v..

Ví dụ 02: Một vài cá nhân có tiếng nói nhất định trong một phạm vi nhỏ của cộng đồng, ví dụ thành viên tích cực của một chuyên mục, mảng hoặc đối với game thì là các chủ bang hội... dễ có xu hướng nhầm lẫn quan điểm của bản thân thành quan điểm của tập thể. Hoặc khi nêu ý kiến thì cũng muốn được ghi nhận cao hơn so với những thành viên khác hoặc coi trọng phong cách của mình hơn phong cách của tập thể.

Về khía cạnh "phong cách", có một số bài viết sai quy định rõ ràng nhưng chủ topic vẫn đưa ra những giải thích thể hiện sự "sâu sắc", rằng mình có ý này, ý kia.v.v.. Đồng ý rằng nếu ngồi nói chuyện với nhau ngoài đời, đôi khi nói táo bạo, thô hoặc ngược một chút có thể truyền tải thông điệp tốt hơn, sinh động hơn... Nhưng sinh hoạt trong một tập thể thì phải theo tập thể, tùy từng tính chất diễn đàn, đôi khi một số cách sử dụng ngôn từ là bị cấm.

Do đó, nếu cái tôi của họ cao thì sẽ tưởng rằng ý kiến của mình không được ghi nhận là vì người khác không hiểu, mà họ không biết Trời cao đất dày, sự "từng trải" của họ có thể rất non nớt trong mắt những thành viên khác và nếu là người hiểu biết, họ phải biết điều đầu tiên là tôn trọng tập thể!

Ví dụ 03: Ví dụ tôi đề cập ở phần 3.


6. Nghi kị thành viên quản trị (TVQT)
TVQT của một diễn đàn hoặc mạng xã hội đúng nghĩa có rất nhiều việc phải làm để duy trì sự cân bằng cho mọi thành viên. Ở khía cạnh thành viên, "quyền lợi" thường được hiểu là quyền và lợi ích của bản thân, của vài người quen... nhưng ở khía cạnh một TVQT, phạm vi quản trị càng lớn thì "trách nhiệm" và "quyền lợi" càng lớn, trong đó trách nhiệm trước tiên là đảm bảo "quyền lợi" cho toàn CỘNG ĐỒNG!

Đối với bạn, một việc mà TVQT làm có thể coi là có lợi cho bạn thì rất có thể là bất lợi và thiếu tôn trọng đối với người khác, bạn vui vì mình được giải quyết nhanh, lợi thì ai lo cho những người khác đang kêu ca vì không được bằng bạn?

Có những việc, vì bạn không ở vị trí ấy nên không hiểu được các mối tương tác cần tính toán đến, như ví dụ ở phần 2, một việc rất nhỏ là đăng bài sai box, tùy từng box mà hậu quả việc làm ấy gây ra có thể nhỏ hoặc lớn, một người sai mà không sửa thì không có lý do gì cấm hàng chục, hàng trăm người khác sai theo... nhưng nếu bạn không hiểu, không nghĩ cho TVQT mà cho rằng TVQT khó khăn, cậy quyền thì tức là bạn đã dội gáo nước đầu tiên lên tư cách của mình và gáo nước thứ hai lên tâm huyết của TVQT.

Chính vì bạn không hiểu, không nhìn thấy nên nếu không suy xét kĩ, bạn rất có thể đưa TVQT vào thế khó, trên kìm, dưới kẹp. Dưới thì bị thành viên nghi ngờ, trên thì có lỗi trước hết với lý tưởng của bản thân, sau là trách nhiệm giải trình với cấp trên.

Bởi vậy, khi tham gia một cộng đồng, rất cần ý thức tìm hiểu và hoạt động sao cho hài hòa, đúng mực, tôn trọng tập thể và các quy định của cộng đồng ấy!


7. Nick yahoo "già", cách chat "trẻ"
Tôi muốn nhắc đến những người dùng Yahoo Messenger đã lâu nhưng cách nói chuyện còn quá "trẻ".

Là một admin, tôi may mắn được giải đáp cho nhiều thành viên tại Yahoo, nhưng nếu các bạn để ý, tại trang chủ GamethuVN nơi đăng nick yahoo của BQT đã nêu rõ khi PM vui lòng nêu thẳng vấn đề, không chào hỏi, ê, a... dòng thông báo này đã có từ năm 2007.

Khi bạn chat với một TVQT, một người chăm sóc khách hàng, nếu người đó đang chỉ dành thời gian cho bạn thì thật tốt, nhưng nếu họ phải chia thời gian cho nhiều người khác thì việc bạn truyền tải nội dung như thế nào rất quan trọng.

Những nội dung kiểu này rất tốn thời gian:
- Alo, bạn có đó không?
- Chào bạn, cho tôi hỏi cái này được không?
- Cho tôi hỏi một vấn đề được không?
- Ê....
- Buzz

Sau đó, không nhận được câu trả lời thì họ ngồi chờ, thi thoảng spam lặp lại nội dung cũ.

Hài hước và tốn thời gian, nếu họ chỉ muốn hỏi một câu thì chẳng phải đã hỏi câu đầu tiên rồi đó sao? Trả lời với tin nhắn như thế kiểu gì?

Lịch sự là tốt, nhưng lịch sự mà vào thẳng vấn đề thì có lợi cho cả đôi bên, ví dụ:
- Chào bạn, mình muốn hỏi về sản phẩm x4594 trên cửa hàng, sản phẩm này còn màu xanh không? Cảm ơn!

Hoặc ngắn hơn (câu hỏi càng ngắn và càng đủ ý thì câu trả lời nhận được sẽ càng nhanh)
- Xin chào, sản phẩm x4594 còn màu xanh không ạ? Cảm ơn!

Trong câu trên, tuy không có chủ ngữ, vị ngữ, nhưng các từ "Xin chào", "ạ" và "Cảm ơn" đã thể hiện sự tôn trọng, khiêm nhường và trung lập về vai vế của người hỏi.

Giả sử nhân viên tư vấn không online hoặc không trực máy lúc đó, họ sẽ đọc và trả lời tin nhắn của tôi sau. Nhưng nếu tôi chỉ "Chào bạn, cho mình hỏi cái này" rồi ngồi chờ người đó trả lời: "Vâng, bạn hỏi gì?" thì không biết đến khi nào?